Duurzaamheid en circulariteit worden ook in de zorgsector steeds belangrijker.
Dat is maar goed ook, want de milieu-impact die wordt veroorzaakt door de zorgsector heeft ook weer effect op de menselijke gezondheid. Dit leidt tot een gezondheid paradox. De vervuiling van het milieu zorgt ervoor dat vector-, water-, lucht- en voedsel overgedragen ziekten steeds meer zullen voorkomen. Daarnaast krijgen steeds meer mensen last van hittestress, allergieën en mentale problemen. Genoeg reden voor actie dus!
In de Green Deal Samen werken aan duurzame zorg zijn concrete doelen gesteld. Centraal hierin staat het verminderen van CO2 uitstoot en impact op de leefomgeving, met oog voor hergebruik van grondstoffen en materialen.
Een effectieve methode om deze duurzaamheidsdoelstellingen te realiseren, is het uitvoeren van een Levenscyclusanalyse (LCA). Een LCA biedt inzicht in de milieueffecten van een product of dienst gedurende de gehele levenscyclus, van grondstofwinning tot afvalverwerking. Binnen de zorgsector zijn de afgelopen jaren diverse LCA’s uitgevoerd, variërend van operaties tot medische hulpmiddelen. Zo kan een LCA bijvoorbeeld een wegwerp- en herbruikbaar product vergelijken op basis van hun milieueffecten.
Voor wie niet bekend is met LCA’s kunnen tijdens het lezen van dergelijke onderzoeken verschillende vragen opkomen, zoals: Hoe kan deze informatie worden gebruikt om de duurzaamheid in het ziekenhuis te verbeteren? Waar moet men op letten bij het interpreteren van de resultaten? Het is belangrijk op te merken dat de situatie waarop de LCA is gebaseerd altijd enigszins kan verschillen van de specifieke omstandigheden op een afdeling of in een ziekenhuis.
Belangrijke aspecten om op te letten bij het interpreteren van een LCA:
1. Start met de functionele eenheid.
De functionele eenheid laat zien welke impact precies is berekend en omvat bijvoorbeeld de hoeveelheid, het gewicht of de prestatie van het product. Het is essentieel om deze nauwkeurig te bekijken. Soms wordt alleen het grondstoffenverbruik om het medische hulpmiddel te maken meegenomen, en soms wordt het hele systeem in kaart gebracht. Ook kan je hier zien om welke hoeveelheid het gaat, dit kan 1 product zijn, 1 kg van het product, of zelfs het gehele jaarverbruik van 1 ziekenhuis. Ook kan de prestatie/functie van een dienst/product als functionele eenheid worden gebruikt, bijvoorbeeld het totale absorptievermogen van een luier.
2. Zoom in op de eigenschappen van het product/operatie.
Achterhaal wat het totaalgewicht is van het medisch hulpmiddel en uit welke materialen deze bestaat. Kijk ook naar het merk. Komt dit overeen met de producten die jij kent of gebruikt? Wanneer dit niet zo is, onthoud dan dat het materiaal, de hoeveelheid hiervan en de oorsprong per merk kan verschillen. Het kan dan ook helpen je eigen product te wegen en te onderzoeken uit welke materialen deze bestaat.
Bij een LCA van een operatie is het belangrijk om te achterhalen hoe de operatie is uitgevoerd. Wat voor anesthesiemiddelen worden er gebruikt? Vindt de open-hart operatie met of zonder hart-long machine plaats? Wordt de blindedarm verwijderd door middel van een kijkoperatie of een open operatie? Dit heeft allemaal invloed op de hoeveelheid energie en het materiaal gebruik, en daarom ook op de milieu-impact. Ook kan het zijn dat niet alle patiënten die een operatie ondergaan worden geïncludeerd in het onderzoek. Dit is belangrijk om te weten wanneer je de informatie wil gebruiken in het ziekenhuis waar jij werkt.
3. Controleer waar & door wie het onderzoek is uitgevoerd.
De milieu-impact kan verschillen per land of werelddeel. De transportafstanden & -wijzen zijn afhankelijk van de locatie van de leverancier, maar ook de energiemix in het desbetreffende land heeft vaak een grote invloed op de totale impact. In een land waar stroom vooral wordt opgewekt door zonnepanelen en windmolens, zal het sterilisatie- of wasproces van een herbruikbaar product een lagere impact hebben dan in een land waarin de generieke energiemix voornamelijk gebaseerd is op fossiele grondstoffen zoals kool, aardolie en gas. Ook wanneer de impact van een volledige operatie in kaart wordt gebracht, is het goed om op de locatie te letten. In een ander werelddeel kunnen andere gewoontes en hygiëne-eisen gelden dan in een ziekenhuis in Nederland. Ook dit heeft effect op de hoeveelheid energie en materiaalverbruik en daardoor op de milieu impact.
Wanneer je data verzameld van externe partijen, is het belangrijk om te controleren wie de auteur(s) zijn van de LCA. Zo kunnen LCA rapportages vanuit de industrie ”biased” zijn, of er zijn belangrijke aannames weggelaten. Probeer zo veel mogelijk data in te zetten die zelf te controleren en reproduceren is!
Wat kan je nog meer met een LCA?
Wanneer je deze belangrijke aspecten gecheckt hebt, ben je vast benieuwd naar wat je nog meer met een LCA kan:
- De impact hotspots in de levenscyclus van het medische hulpmiddel worden zichtbaar. Hotspots zijn aspecten (processen of materialen) die een relatief grote impact veroorzaken. Wanneer je de impact van een product of dienst wilt verlagen, helpt het om te focussen op deze aspecten. Een kleine verandering op dit punt kan een groot verschil maken in impact van de totale levenscyclus.
- Het kan zorgprofessionals helpen om andere keuzes te maken tijdens een operatie of behandeling. Zo blijkt het ene anesthesiegas een veel hogere milieu impact te hebben dan de andere. Ook kan het (onnodig) gebruik van een product verminderen. Een celstofmatje kan soms vervangen worden door een theedoek.
- Met kennis over de milieu impact kan de inkoopafdeling weloverwogen keuzes maken. Bijvoorbeeld: Wanneer blijkt dat er een herbruikbare variant beschikbaar is met een lagere milieu impact, kan ervoor gekozen worden om het wegwerpproduct te vervangen. Ook kunnen er vragen gesteld worden aan leveranciers, wat betreft duurzaamheid & circulariteitsdoelen.
- Ontwerpers van medische hulpmiddelen kunnen aan de hand van de LCA analyseren of het ontwerp aangepast kan worden. Zo kan er bijvoorbeeld in bepaalde gevallen minder virgin materiaal gebruikt worden, of de recyclebaarheid worden verbeterd.
Gelijk zin om aan de slag te gaan? De Healthcare LCA database zit vol met vergelijkende LCA’s in de zorg! Lees hier meer over de LCA die wij maakten voor medische onderleggers.