Wat hebben burgers, kunstmest, veevoer, verpakkingsmiddelen, brandstof, kleding en een manier om CO2 uit de lucht te halen met elkaar te maken? Hoe gek het ook mag klinken, zeewier is hier de gemeenschappelijke factor. Is zeewier de duurzame oplossing?
Onze voedselproductie komt nu voor 98 procent van het land. Maar liefst 71 procent van het aardoppervlak bestaat uit zeeën en oceanen. Mochten we het water kunnen benutten voor verscheidene doeleinden – zoals productie – dan valt hier veel winst te behalen. En wat groeit er in het water, met als voedingsstof CO2? Juist: zeewier!
Zeewier de duurzame oplossing
Miljoenen jaren geleden, voordat planten en bomen überhaupt bestonden, leefden in het water kleine eencellige microalgen. Hieruit zijn duizenden soorten zeewier geëvolueerd, die boordevol zitten met eiwitten, mineralen én vitaminen. Oftewel, gezond voor zowel mensen als dieren, aangezien onderzoek heeft aangetoond dat koeien die bepaald zeewier eten meer melk produceren en gezonder zijn. Ook stoten ze minder methaan uit, wat bijdraagt aan het tegengaan van klimaatverandering!
Over de hele wereld beginnen startups de potentie van de groenbruine alg in te zien en de ogenschijnlijk ontelbare mogelijkheden ervan te ontdekken.
Figuur 1: Zeewier komend van proefboerderij ‘North Sea Innovation Lab’. Bron: https://www.groene.nl/artikel/zeewier-komt-met-een-belofte
Toepassingen
Laten we een kijkje nemen bij de talloze toepassingen die zeewier ons te bieden heeft.
Zeewier als voedsel
In de meest herkenbare toepassing: mensen kennen zeewier als het donkere wikkeltje rondom hun sushi-hapje. Maar wist je dat er inmiddels ook al zeewierburgers, zeewierbrood, zeewierspek, zeewierpasta en zeewierzalm (?) bestaat? Zeewier zit boordevol eiwitten en kan een grote rol gaan spelen in de eiwittransitie. Het produceren van vlees stoot namelijk ongelooflijk veel CO2 uit, en de groene slierten uit de zee kunnen als vervanging van vlees mens en dier van dezelfde voedingsstoffen voorzien. Berekeningen laten zien dat zeewierteelt ten grootte van tweemaal Portugal de hele wereldbevolking kan voorzien van eiwitten. Grootschalige teelt op de Noordzee in 2030 zou zelfs de hoeveelheid eiwitten equivalent aan 5,6 miljoen kippen moeten opleveren.
The Dutch Weed Burger maakt al sinds 2012 voedsel van zeewier, waarbij hun burger bestaat uit soja en de zeewiersoort kombu. Oprichter Mark Kulsdom vertelt: ‘Onze planeet raakt uitgeput door de grootschalige vlees- en zuivelindustrie. Er is steeds minder bruikbare landbouwgrond om al die dieren te voeren, door verlies van bouwstoffen en bodemerosie. Tegelijkertijd komen er steeds meer mensen op aarde. Om die te voeden hebben we toekomstbestendige eiwitten nodig.’
Figuur 2: De Dutch Weed Burger. Bron: https://dutchweedburger.com/ons-eten/
Kunstmest
In zeewier zitten veel mineralen en hormonen, welke zeer nuttig zijn voor planten en het bodemleven. Planten groeien hierdoor snel, waardoor zeewier veel wordt ingezet als meststof.
Verpakkingsmateriaal
We gebruiken veel single use plastics voor bijvoorbeeld sauszakjes, saladebakken en ‘pods’ voor in de wasmachine. De traditionele plastic voedselverpakkingen hebben twee grote nadelen. Ten eerste dragen ze bij aan de plasticvervuiling in het milieu, omdat ze niet afbreken. Ten tweede condenseren ze vaak aan de binnenkant, waardoor schimmelvorming ontstaat. Verpakkingen gemaakt van zeewier zijn duurzaam en biologisch afbreekbaar, waardoor je ze gewoon bij het GFT afval kunt gooien. Een ander groot voordeel van verpakkingen op zeewierbasis is dat het voedsel indroogt, waardoor schimmelvorming voorkomen wordt en het veel langer houdbaar blijft. Dit voorkomt voedselverspilling. Daarnaast is de verpakking van zeewier zelfs eetbaar en dus geschikt als veevoer. Door de verteerbaarheid en biologische afbreekbaarheid ondervindt dier noch milieu hier hinder aan.
Helaas zijn de productiekosten van traditioneel plastic nog een stuk lager door de goedkope fossiele brandstoffen waarvan het gemaakt wordt. Als multinationals als Unilever en Nestlé de zeewierverpakking ooit zouden omarmen, gaan we richting een circulaire economie, aangezien de biologisch afbreekbare verpakking in de natuurlijke kringloop terecht komt.
Figuur 3: Verpakking gemaakt van zeewier. Bron: https://www.plasticsoupfoundation.org/2021/02/verpakkingen-van-zeewier-eindelijk-een-echte-oplossing-voor-de-plasticsoep/
Zeewier als CO2-opslag
Zoals eerder benoemt, neemt zeewier veel CO2 op wanneer het groeit. Tien ton nat zeewier staat gelijk aan één ton opgenomen CO2. Op één hectare kun je 150 ton zeewier kweken. Dit betekent dat je per hectare 15 ton en per vierkante kilometer 1500 ton CO2 kunt opnemen. Als er genoeg van dit soort plantages zouden worden aangelegd kan er voldoende CO2 uit het water worden gehaald, wat betekent dat de oceanen ook weer meer CO2 uit de lucht kunnen halen.
Één nadeel: als zeewier gaat rotten komt de opgeslagen CO2 opnieuw vrij. Oplossing: door het zeewier te laten afzinken in de diepzee en het daar te laten rotten, kan de CO2 niet meer in de bovenste lagen van het water en dus niet meer in de atmosfeer terecht komen.
Biobrandstof
In de energietransitie valt ook nog veel winst te behalen door het gebruiken van zeewier als grondstof voor biomassa en biobrandstoffen. Berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) laten zien dat we in 2050 1600 Petajoule aan biomassa nodig zullen hebben als brandstof voor het produceren van elektriciteit. Zeewier heeft de potentie om een derde hiervan op zich te nemen. De bruine slierten kunnen worden gesplitst in suikers, eiwitten en mineralen. Deze stoffen worden vervolgens opgewerkt tot halffabricaten waar vloeibare brandstof van gemaakt kan worden.
KLM lijkt ook de potentie te zien. Al sinds 2008 hebben ze het verlangen om op algen te vliegen. Energieproducent ExxonMobil poogt dit te bereiken in 2025 door per dag tienduizend vaten algenbrandstof te produceren. In 2009 hebben zij gezamenlijk met biotechbedrijf Synthetic Genomics zeshonderd miljoen dollar geïnvesteerd in de omzetting van algen naar brandstof. In 2017 was er een microalgensoort geproduceerd die voor veertig procent uit olie bestaat!
Kleding
De kledingindustrie is de op één na meest vervuilende sector, na de olie-industrie. Maar liefst 8 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen komt door de productie van kleding en schoenen. Ook is de industrie verantwoordelijk voor de vervuiling van oppervlaktewater en extreem veel watergebruik. Voor één T-shirt is al 2700 liter water nodig.
De Schotse Jasmine Linington ontwierp een kledingcollectie gemaakt van zeewier. Het Amerikaanse bedrijf Metawear heeft op zijn beurt textielverf op basis van zeewier ontwikkelt, zodat ook het kleuren van kleding duurzaam kan verlopen.
Figuur 4: Sieraden van zeewier. Bron: https://www.dezeen.com/2019/08/07/jasmine-linington-seaweed-girl-couture-clothing/
Risico’s
Ondanks dat de mogelijkheden met microalgen eindeloos lijken, moet er wel serieus nagedacht worden over mogelijke risico’s die hier bij komen kijken. Op kleine schaal heeft zeewierteelt positieve effecten op de biodiversiteit. Maar de alg groeit maar een half jaar en verdwijnt daarna met de oogst. Verder trekken grote monoculturen snel plagen en ziektes aan, net zoals in de landbouw. Is er een risico dat hele ecosystemen ontwricht worden door de teelt?
Koen van Swam van Stichting Noordzeeboerderij geeft aan dat er twee manieren zijn om dat tegen te gaan. Het zeewier groeit namelijk in de winter en de oogst vindt plaats in april of mei. Door andere soorten in de zomer te laten groeien krijg je een mooie basis voor het zeeleven. Een andere belangrijke oplossing is dat de verankering van de installatie natuurvriendelijk is. Zairah Khan, oprichter van onderzoeksstichting BlueO2 geeft aan dat zeewierteelt een complex product is waar nog veel onderzoek naar gedaan moet worden. Zitten er bijvoorbeeld genoeg nutriënten in het water? Ondanks de legio aan duurzame toepassingsmogelijkheden voor zeewier moet er zeker nog veel gebeuren op het gebied van opschaling en kostenreductie.
Bronnen
Seaweed Innovation Report 2022
https://www.greyb.com/seaweed-innovation/
https://www.smithsonianmag.com/innovation/is-seaweed-the-next-big-alternative-to-meat-180980299/
https://www.change.inc/agri-food/tien-verrassende-toepassingen-van-zeewier-38181
https://www.groene.nl/artikel/zeewier-komt-met-een-belofte
https://www.dezeen.com/2019/08/07/jasmine-linington-seaweed-girl-couture-clothing/